آزمایش چهره ثابت یا still face experiment یکی از جالبترین آزمایشها در حوزه روانشناسی نوزاد/کودک است که منجر به کسب اطلاعات ارزشمندی در مورد رشد و تحول روانی نوزاد و نحوه تعامل نوزاد با مراقبان خود و درک اجتماعی-عاطفی آنها شده و همچنین راه را برای پژوهش‌های متعدد دیگری در این حوزه باز کرده است. دکتر ادوارد ترونیک برای اولین بار در سال ۱۹۷۵نتایج این آزمایش را ارائه کرد.
این آزمایش نسبتا ساده است. مادر (مراقب اولیه) روبروی کودکی حدود یک ساله می‌نشیند و همانند هر مادر دیگری با نوزاد خود تعامل می‌کند. با او حرف می‌زند، بازی می‌کند، با لبخند و خنده نوزاد همراه میشود و وقتی نوزاد به جایی اشاره می‌کند به این کار نوزاد پاسخ داده و به آن سو نگاه می‌کند. سپس برای انجام آزمایش به مدت دو دقیقه چهر‌‌ه‌ای کاملا ثابت و بی‌حس به خود می‌گیرد و هیچ عکس‌العملی از خود نشان نمی‌دهد. کودک بلافاصله متوجه این تغییر شده و تلاش می‌کند با روشهای مختلفی توجه مادر را جلب کند. لبخند می‌زند. از خودش صدا در می‌آورد. با انگشت به جهات مختلف اشاره می‌کند، جیغ و داد می‌کند و آشکارا مضطرب و درمانده میشود و هنگامی که هیچکدام از این روش‌ها پاسخی در مادر ایجاد نکنند، کودک صورتش را از مادر برمی‌گرداند و خود را پس می‌کشد (جسمی و عاطفی).
پس از تکرار و بررسی کامل آزمایش فوق، این پدیده تبدیل به روشی استاندارد برای سنجش فرضیاتی در مورد ادراک، شیوه‌های متفاوت برقراری ارتباط در نتیجه تفاوت‌های جنسیتی و فرهنگی، تفاوت‌های شخصی در مدل‌های دلبستگی و تاثیر افسردگی مادر بر نوزاد شد. این آزمایش همچنین برای پژوهش در مورد تفاوت‌های بین فرهنگی، نوزادان ناشنوا، نوزادان مبتلا به سندرم داون، نوزادان در معرض کوکایین، کودکان اوتیستیک و کودکان والدین مبتلا به انواع اختلالات روانشناختی به ویژه افسردگی مورد استفاده قرار گرفته است.
این آزمایش همچنین در تعیین حدود دنیای اجتماعی نوزادان مفید است. چطور؟ این آزمایش تنها در مورد مادران (یا مراقب اولیه) صدق نمی‌کند بلکه پدران، غریبه‌ها و حتی تصویر تلویزیونی سایر بزرگسالان نیز میتواند نتایج مشابهی رقم بزند. این آزمایش به خوبی نشان می‌دهد که نوزادان و کودکان تا چه حد نسبت به دنیای اطراف و مراقبان خود حساس و هشیار هستند و چطور جنس ارتباط بین نوزاد و آنها میتواند بر عواطف و احساسات نوزاد موثر باشد. اگر بی‌تفاوتی مادر و عکس العمل نداشتن او نسبت به حال و احساسات نوزاد/کودک در طول دو دقیقه میتواند چنین نتایجی ایجاد کند، نتیجه تعامل دائمی با مادری غافل و بی‌تفاوت بر رشد و تحول روانی کودک چیست و چه تاثیرات موقت یا پایداری بر شخصیت و سازمان روانی او به جا خواهد گذاشت؟
در مطلب دیگری تحت عنوان “مادر مُرده” در این مورد خواهم نوشت.
توصیه می‌کنم از اینجا ویدئویی ازین آزمایش را ببینید.
در این اپیزود پادکست درنا به مسئله مشابهی پرداختم و صحبت کردم. از اینجا هم میتوانید گوش کنید.
چقدر خوب بود این آزمایش…. چقدر بیانگر یه عالمه مفهوم بود. ممنون بابت معرفی
بسیار عالی و کاربردی بود ، سپاس بیکران